Wat is het CAMK2 Syndroom?
CAMK2 is de afkorting van de ingewikkelde Engelse term `Calcium-calmoduline dependent protein kinase 2’, in het Nederlands vertaald als Calcium-calmoduline afhankelijke eiwit kinase type 2. Het is de benaming voor een groep van 4 eiwitten (enzymen), die heel veel op elkaar lijken (alpha (CAMK2A), beta (CAMK2B), gamma (CAMK2G) en delta (CAMK2D)). CAMK2A en CAMK2B zijn de meest voorkomende eiwitten in onze hersenen. Er is op ons laboratorium al veel wetenschappelijk onderzoek gedaan naar de rol van CAMK2A en CAMK2B in de hersenen, waardoor we weten dat het heel belangrijke eiwitten zijn voor leren, geheugen en motoriek. Daarom is het goed te begrijpen, dat de eerste kinderen en volwassenen die werden beschreven met deze aandoening (CAMK2A + CAMK2B) grote moeite hebben met leren (of anders gezegd verstandelijk beperkt zijn), een slechter geheugen hebben en vaak ook motorische problemen laten zien. In de medische wereld noemen we dit ook wel een neuro (zenuwen) -cognitieve (vermogen te leren) ontwikkelingsstoornis. Een niet goed werkend CAMK2G eiwit geeft naast verstandelijke beperking ook problemen met de spieren. CAMK2D is naast de hersenen ook nog heel belangrijk voor het hart. Gezamenlijk noemen we dit de CAMK2 gerelateerde aandoeningen, waarbij een verstandelijk beperking de grootste gemene deler is. Er is momenteel geen medicijn voor de behandeling van CAMK2 Syndroom.
Waardoor wordt het CAMK2 Syndroom veroorzaakt?
De aandoening ontstaat als het CAMK2 eiwit dat het lichaam maakt afwezig is of niet goed werkt. Het “recept” voor de aanmaak van het CAMK2 eiwit ligt opgeslagen in ons erfelijk materiaal, het DNA. Het DNA bevat de genetische code voor onze erfelijke eigenschappen, de genen. Het DNA is verpakt in chromosomen.
Het CAMK2A eiwit wordt gemaakt door het CAMK2A gen af te lezen, het eiwit CAMK2B door het aflezen van het CAMK2B gen, etc. Als er vervolgens schrijffouten in deze genen ontstaan, kan dat leiden tot het maken van verkeerd CAMK2 eiwit, waardoor het eiwit te hard of juist niet goed meer werkt.
Hoe vaak komt het CAMK2 Syndroom voor?
In samenwerking met andere centra in de wereld, hebben we CAMK2 gerelateerde aandoeningen pas zeer recent ontdekt (2017). Momenteel (in 2020) zijn er rond de 70 patiënten wereldwijd gediagnostiseerd, waarvan minder dan 10 patiënten in Nederland wonen. Het is dus een zeer zeldzame aandoening. Tegelijkertijd verwachten we dat dit aantal in de aankomende jaren nog zal toenemen, omdat veel patiënten waarschijnlijk nog geen genetische diagnose gekregen hebben.
Onderzoek en diagnose
De diagnose CAMK2 kan door middel van genetisch onderzoek worden vastgesteld.
In Nederland worden kinderen met een bewezen verstandelijke beperking of ernstige ontwikkelingsachterstand verwezen naar een Kinderarts Erfelijke & Aangeboren Aandoeningen of naar een erfelijkheidsarts (Klinisch geneticus) om de oorzaak te achterhalen. In de afgelopen 10 jaar zijn er erfelijkheidstesten ontwikkeld, zogenaamd ‘Whole Exome” en Whole Genome” sequencing (afgekort WES en WGS) die dit mogelijk maken. Om deze test te doen, zal de betrokken arts toestemming vragen om een beetje bloed van uw kind en u als biologische ouders af te nemen. De uitslag duurt vaak een aantal maanden.
Tot slot, is het belangrijk te benoemen dat CAMK2 niet op basis van uiterlijke kenmerken kan worden herkend.
Het CAMK2-spreekuur
Op het CAMK2 spreekuur van het ENCORE Expertisecentrum zien wij kinderen met een bewezen of waarschijnlijk schadelijke DNA verandering (‘mutatie’) in een van de vier CAMK2 genen. U zult dus verwezen worden door uw erfelijkheidsarts, nadat de diagnose is vastgesteld.
Als uw kind een DNA verandering heeft in het CAMK2 gen die nog niet eerder is beschreven (een zogenaamde Verandering van Onbekende Betekenis of ‘VUS’), kunnen we uw erfelijkheidsarts helpen deze verandering te interpreteren door specifieke CAMK2 testen op het lab te doen.
Omdat CAMK2 pas recent voor het eerst is ontdekt als veroorzaker van een neurocognitieve ontwikkelingsstoornis in mensen, zijn nog niet alle medische problemen van de patiënten volledig bekend. Maar zoals boven beschreven leiden CAMK2 veranderingen eigenlijk altijd tot een ontwikkelingsachterstand en gaat het vaak gecombineerd met een afwijkende motoriek en achterstand in spraak en taal. Ook zijn er vaak slaap- en gedragsproblemen, alhoewel veel kinderen en volwassenen erom bekend staan graag sociaal contact te maken. Sommige kinderen hebben epilepsie of problemen met de werking van de darmen.
Tijdens uw afspraak zult u worden gezien door een team van medische specialisten en paramedici die veel ervaring hebben met patiënten met (zeldzame) erfelijke ontwikkelingsstoornissen. Deze ervaring is in de afgelopen tientallen jaren opgedaan bij aandoeningen die erg kunnen lijken op CAMK2. Omdat CAMK2 zo nieuw is, zullen we nog lang niet altijd antwoord hebben op al uw vragen en zal een bezoek aan ons expertise centrum met name gericht zijn op het verzamelen van alle informatie van CAMK2 patiënten op één plek in de wereld. Wij zien dus ook patiënten uit het buitenland. Zo zullen we hopelijk in de aankomende jaren samen steeds meer kennis opdoen van CAMK2, en daarmee u en de lokale artsen die u en uw kind begeleiden zo goed mogelijk kunnen helpen.
Het is dus belangrijk te vermelden dat het niet de bedoeling is dat we de medische zorg van uw kind overnemen van zijn/haar al betrokken kinderarts of kinderneuroloog.
Bij uw eerste bezoek aan de polikliniek zullen wij een uitgebreid intakegesprek met u hebben om alle medische problemen zo goed mogelijk in kaart te brengen.
Voorafgaand aan dit bezoek zullen wij u een uitgebreide vragenlijst toesturen om al zoveel mogelijk informatie te verzamelen, zodat we tijdens het bezoek de voor u meest belangrijke zorgen kunnen bespreken. Ook vragen we uw schriftelijk toestemming om alle medische informatie van uw kind op te vragen.
Op basis van uw verhaal en de tot nog toe meest beschreven medische problemen zullen wij aanvullende onderzoeken inzetten dan wel deze adviseren aan de behandelend arts van uw kind
Epilepsie
Het maken van een EEG (oftewel hersenfilmpje) is zinvol bij (vermoeden) van epilepsie.
Als er inderdaad sprake is van epilepsie, kan de kinderneuroloog medicijnen voorschrijven om de hoeveelheid of ernst van de aanvallen te verminderen. Bij zeer ernstige vormen van epilepsie kan soms ook een speciaal dieet (ketogeen dieet genaamd) helpen, echter zal dit per kind bekeken moeten worden.
Motoriek
Onze kinderfysiotherapeut zal uw kind onderzoeken en zo nodig adviezen geven om de motorische ontwikkeling van uw kind te stimuleren en begeleiden. Ook kan het zinvol zijn om een kinderrevalidatiearts in uw woonomgeving te betrekken bij de zorg. Dit is zeker het geval als uw kind medische hulpmiddelen nodig heeft voor haar/zijn dagelijkse zorg. Indien uw kind nog niet bekend is bij een kinderfysiotherapeut of revalidatiearts kunnen wij hiervoor een advies uitbrengen.
Communicatie
Omdat veel CAMK2 kinderen achterlopen in hun taalbegrip en spraak is het zeer belangrijk om al vanaf jonge leeftijd aanvullende communicatiemogelijkheden te bieden. Een deel van het probleemgedrag kan namelijk een oorzaak hebben in onvoldoende mogelijkheden tot uiten. Ook kan een logopedist adviezen uitbrengen bij moeilijkheden met slikken.
Darmklachten
Een deel van de kinderen met CAMK2 DNA varianten heeft niet goed beweeglijke of juist overbeweeglijke darmen wat kan leiden tot veel spugen met slecht groeien of juist obstipatie (verstopping). Afhankelijk van de problemen kunnen wij een advies uitbrengen over de mogelijke oorzaak en behandeling zoals typen voeding, bepaalde medicatie of voeding via een sonde.
Intellectuele ontwikkeling
Indien uw kind bijna naar school gaat en zijn/haar ontwikkelingsniveau nog niet is bepaald, adviseren wij dit te doen, om zo tot de beste schoolkeuze te komen en te voorkomen dat uw kind wordt onder-of overvraagd.
Gedragsproblematiek
Bij gedragsproblemen kan een kinder- en jeugdpsychiater, neuropsycholoog en/of orthopedagoog helpen een diagnose te stellen en te behandelen
Kinderarts Erfelijke & Aangeboren Aandoeningen en coördinator: Dr. Danielle Veenma
Kinderneuroloog: Dr. Marie-Claire de Wit
Kinder& jeugdpsychiater: Dr. Leontine ten Hoopen
Orthopedagoog: Dr. Maartje ten Hooven-Radstaake
Kinderfysiotherapeut: Laurentine Kamminga-van Wessem
Kinderlogopedist: Cindy Navis
Arts Verstandelijk Gehandicapten: Dr. Anja Kattentidt, Dr. Agnies van Eeghen
Internist-endocrinoloog met aandachtsgebied EAA: Dr. Laura de Graaff
Hoofd Onderzoeker: Dr. Geeske van Woerden
Klik hier om naar het contactformulier te gaan of mail zelf naar: CAMK2disorders@erasmusmc.nl
Om de best mogelijke zorg te verlenen aan patiënten met een zeldzame aandoening is het essentieel dat er wereldwijd kennis over de aandoening vergaard wordt. Om de zorg voor zeldzame aandoeningen en het vergaren van kennis te stimuleren zijn er landelijke expertisecentra opgezet. Voor de formele erkenning van een expertisecentrum door het ministerie van VWS, is een belangrijke voorwaarde dat het expertisecentrum kennis vergaart, analyseert en deelt door middel van publicaties. Dit kunnen publicaties zijn in wetenschappelijke tijdschriften, maar ook behandel richtlijnen voor artsen of informatie brochures voor patiënten of verzorgers. Door gestandaardiseerde follow-up, en nauwe samenwerking tussen artsen en onderzoekers optimaliseren we de zorg en het onderzoek binnen ENCORE. Op die manier kunnen we uiteindelijk betere behandelingen ontwikkelen voor zeldzame aandoeningen. U kunt daarom gevraagd worden om deel te nemen aan onderzoek. Deelname aan onderzoek is altijd op vrijwillige basis. De verkregen data wordt in anonieme vorm opgeslagen en geanalyseerd. Al het onderzoek is vooraf goedgekeurd door een ethische toetsingscommissie.
Meer weten over onderzoek naar CAMK2 Syndroom bij ENCORE, klik hier
Patiëntorganisatie
Er bestaat een facebook pagina voor ouders van kinderen met CAMK2 gerelateerde aandoeningen (CAMK2 Gene Related Disorders).
Eind 2020 is de CAMK2 therapeutics foundation opgericht waar we met ENCORE intensief mee samenwerken. Klik hier voor meer informatie over de doelen en activiteiten van de ouder organisatie.